Hekayələrlə Bağımız

İnsan zehni, varlıqla yoxluq arasında körpülər qura bilən misilsiz bir vasitədir. Təsəvvür etmə qabiliyyəti, insanın yaşamadığı hadisələri öz zehnində canlandıra bilməsidir. Bu, sadəcə bir vizual təsəvvür deyil, eyni zamanda hissləri, fikirləri və abstrakt ideyaları bir araya gətirən kompleks bir prosesdir. Təsəvvür sayəsində insan, potensial vəziyyətləri anlaya bilər, naməlumu dərk etməyə çalışar və öz varlığını aşan bir məna axtarışına çıxar. Bu mənada təsəvvür, hekayələrin inandırıcılığı üçün əsas şərtlərdən biridir. İnsan gördüyündən daha artığını təsəvvür edə bilər; bu da onu "inanmağa qadir" bir varlıq halına gətirir.

Hekayələr insanlıq tarixinin ən qədim ünsiyyət vasitələrindən biridir. İnsanlar ovçuluq dövründə mağara divarlarına şəkillər çəkərək və ya tonqal başında hekayələr danışaraq, sağ qalmaq strategiyalarını, ictimai dəyərlərini və mənəvi inanclarını paylaşmışlar. Bir hekayə yalnız məlumat ötürməklə kifayətlənmir, eyni zamanda insanın emosional dünyasına da təsir edir. Danışan şəxs dinləyicini öz dünyasına dəvət edir və bu prosesdə aralarında bir bağ yaranır.

Bəs, hekayələrin inandırıcılığı nədən qaynaqlanır? Bunun əsas səbəblərindən biri, hekayələrin insanın öz həyat təcrübələri ilə uyğunluq yaratma qabiliyyətidir. Dinləyici və ya oxucu, danışılan hekayədə özünü tapır, öz qorxularını, ümidlərini və ya arzularını kəşf edir. Bu bağ, hekayəni sadəcə bir rəvayət olmaqdan çıxarır və insanın reallığına çevirir. Xəyal qurma qabiliyyəti isə bu bağın əsasını təşkil edir; insan zehni olaraq mümkün olana inanmağa meyllidir.

Həyatın hekayələrdən fərqli olması faktı fəlsəfi bir dilemma yaradır. Hekayələr adətən başlanğıcı, ortası və sonu olan, müəyyən bir ardıcıllıqla qurulan rəvayətlərdir. Lakin həyat bu qədər nizama malik deyil. Qarışıqlıq, qeyri-müəyyənlik və bəzən mənasızlıq həyatın ayrılmaz hissəsidir. Ancaq insan zehni bu qarışıqlığı nizama salmaq istəyir və bu da hekayələr yaratma ehtiyacını doğurur.

Fəlsəfi baxımdan, həyatı bir hekayə kimi görmək insanın mənaya olan ehtiyacının əksidir. Lakin bu, reallıqdan bir uzaqlaşmanı da gətirə bilər. Hekayələr həyatımızı mənalandırmağa kömək etsə də, eyni zamanda onun sonsuz qarışıqlığını sadələşdirərək bir illüziya yarada bilər.

İslam, hekayə danışmaq sənətindən təsirli bir şəkildə istifadə edən bir dindir. Qurani-Kərimdə peyğəmbərlərin qissələri, əxlaqi dərslər və ibrətamiz hekayələr möminlərə rəhbərlik edir. Quran bunları sadəcə tarixi hadisələr olaraq çatdırmır, həm də insanın öz həyatında bu hekayələrdən dərslər çıxarmasına imkan yaradır.

Bundan əlavə, təsəvvür anlayışı İslamda dua və təfəkkür kimi ibadətlərlə də əlaqəlidir. Dua edən şəxs Allahın lütfünü və mərhəmətini zehnində canlandırır; təfəkkür edən şəxs isə kainatın fəaliyyətindən ibrət alaraq Allahın qüdrətini dərk etməyə çalışır. Tarixi hadisələri oxumaq, bu baxımdan, insanın imanla olan bağını gücləndirir. Bunlar insanı özündən daha böyük bir həqiqətə yaxınlaşdıran vasitədir.

Nəticə olaraq, hekayələr və xəyal qurma qabiliyyəti insanın məna axtarışında ən mühüm tikinti daşlarından biridir. Bu, sadəcə fərdi bir ehtiyac deyil, həm də ilahi hikmətin bir təzahürüdür. İslam, bu prosesi insanın yaradılışındakı bir xüsusiyyət kimi görür və düzgün istiqamətləndirildikdə, insanın Rəbbinə yaxınlığını artıracağını öyrədir.