İnception - Həqiqət Nədir?

“Inception” filmi, yuxu ilə reallıq arasındakı sərhədlərin qeyri-müəyyən olduğu bir dünyada insanın həqiqət axtarışını ələ alır. Cobbun zehni səyahəti yuxuların fövqündə varlığın mənasını tapmaq cəhdidir. Filmdə yuxular həqiqəti manipulyasiya edən bir vasitə kimi təqdim olunur. Lakin əsas məsələ bu manipulyasiyanın fövqünə keçərək insanın həqiqi reallığı tapma arzusudur. Bu arzu, zehni qarışıqlıqdan xilas olub hüzur tapmaq istəyində özünü göstərir.

Filmdə Cobb davamlı olaraq bir dəqiqlik axtarışındadır. Reallıqla yuxu arasında sıxışıb qalmış bir insan kimi toteminə baxaraq həqiqəti başa düşməyə çalışır. Lakin bu axtarışın sonunda həqiqətin yalnızca xarici simvollarda tapılmayacağını anlayır. Bu vəziyyət Platonun “Mağara Alleqoriyası” ilə oxşar bir durumu təmsil edir. Mağaradakı insanlar kimi, Cobb da ona təqdim olunan illüziyaları aşaraq həqiqətə çatmağa çalışır. Eyni zamanda Dekartın şübhəçilik anlayışı burada önə çıxır: “Həqiqət nədir?” sualı, fərdin davamlı olaraq öz qavrayışlarını və düşüncələrini sorğulamasını tələb edir. Lakin bütün bu fəlsəfi yanaşmalar insanın son hüzur axtarışını tam mənası ilə təmin edə bilmir. Çünki həqiqi reallıq yalnız düşüncəvi deyil, eyni zamanda ruhani bir ölçü daşıyır.

Bu nöqtədə, filmdəki hüzur axtarışı və reallıq sorğusu insanın özündən kənar bir mənaya bağlanma ehtiyacına işarə edir. Cobbun ailəsinə qovuşma arzusu xarici bir reallıqdan daha çox, daxili bir hüzur və tamlıq arzusunu təmsil edir. İnsanın zehni və emosional qarışıqlıqdan qurtulması, yalnızca varlığın fövqündə bir mənaya bağlanması ilə mümkün ola bilər.

Bu baxımdan İslamın reallıq anlayışına yanaşması filmi daha dərin mənalandırmağımıza kömək edir. İslam reallığın yalnız fiziki qavrayışlarla məhdud olmadığını, həqiqətin Allaha yaxınlıqda olduğunu ifadə edir. Qurani-Kərimdə keçən 

“Dünya həyatı bir oyun və əyləncədən ibarətdir; əsas həyat axirət yurdudur” (Ənkəbut surəsi, 64)

ayəsi Cobbun axtarışını metafizik bir çərçivədə şərh etməyə imkan yaradır. Cobbun son hüzuru, ayənin işarə etdiyi kimi, keçici reallıqların fövqünə keçərək tapıla bilər.

Yuxularla reallıq arasındakı bu incə xətt İslamda tez-tez vurğulanan keçicilik mövzusu ilə üst-üstə düşür. İnsan yalnız gördükləri ilə kifayətlənməməli, həqiqətin daha dərin qatlarını axtarmalıdır. Eynən Cobbun, dönüb-dönmədiyini öyrənmək üçün toteminə baxmağı buraxıb ailəsinə yönəlməsi kimi, insan da reallığı xarici ünsürlərdə deyil, ruhani bir dərinlikdə tapır.

Həqiqi hüzur insanın özündən üstün bir həqiqətə təslimiyyətində yatır. İslamda bu təslimiyyət Allaha yönəlməklə, keçici illüziyalardan sıyrılmaqla mümkündür. Cobbun zehni qarışıqlığını həll edə bilməsi, yuxu ilə reallıq arasındakı sərhədləri aşaraq daha yüksək bir mənəvi səviyyədə hüzur tapması ilə mümkündür. İnsan yuxular və illüziyalar içində itib-batmadan həqiqətin şəffaf sularına çata bilər. Bu nöqtədə, “Inception” bizə həqiqi hüzurun yalnız dünyəvi simvollarla deyil, daha dərin bir mənaya can atmaqla tapıla biləcəyini xatırladır.