Qədr Gecəsi və İnsanın Dəyəri

Qədr surəsində vurğulanan mühüm məqamlardan biri, Allahın Peyğəmbərə (sav) yönəltdiyi "Qədr gecəsinin nə olduğunu sən haradan biləcəksən?" sualıdır. Bu, sadəcə bir sual deyil, eyni zamanda düşünməyə və dərk etməyə yönləndirən bir çağırışdır. Allah, Qurani-Kərimi nazil etdiyi gecənin dəyərini açıqlamazdan öncə, Peyğəmbərin bunun üzərində təfəkkür etməsini istəyir.

Peyğəmbərin (sav) xüsusiyyəti budur ki, Allah onlara bir sual verdikdə və ya bir əmr göndərdikdə, onlar dərhal öz acizliklərini etiraf edər və tam təslimiyyətlə cavab verərlər. Çünki Peyğəmbər (sav) bilirdi ki, ilahi buyruqlar sadəcə məlumat ötürmək üçün deyil, insanın şüurunu yönləndirmək və ona düzgün bir mövqe qazandırmaq üçündür. İlahi əmr bizdən sadəcə itaət deyil, həm də qəlbən dönüş, dərin idrak və tam bir mənəvi bağlılıq tələb edir.

Səhabilər də bu təslimiyyət ruhunu mənimsəmişdilər. Hz. Peyğəmbər (sav) onlara bir sual verdikdə, onlar "Allah və Rəsulu daha yaxşı bilər" deyərdilər. Çünki səhabilər inanırdılar ki, bilginin həqiqi sahibi Allahdır və məxluqatın dəyərini müəyyənləşdirmək də yalnız Ona aiddir. Allah bizə əşyalara isim qoymaq haqqını vermədiyi kimi, onların dəyərini müəyyənləşdirmək səlahiyyətini də Özündə saxlamışdır.

Hz. Peyğəmbər (sav) Qədr gecəsinin həqiqi mahiyyətini Allahın ona öyrətdiyi şəkildə dərk etdi. O, bu gecənin qiymətini bildi və ona uyğun bir şəkildə qarşılıq verdi. Biz isə fərqliyik; Allah bizə Qədr gecəsinin dəyərini bəyan etsə də, biz onu tam dərk edə bilmirik. Biz inanırıq, təsdiq edirik, lakin gerçək anlamda qavramaqdan acizik. Əbədi həyat üçün savab qazanmaq ümidi ilə ibadətlərimizi artırır, bu mübarək gecəni maksimum dəyərləndirmək istəyirik. Ancaq onun sirrini anlamaqda acizlik göstəririk. Əslində, biz yalnız Qədr gecəsinin deyil, bir çox başqa şeyin də həqiqi dəyərini bilmirik.

Bir şeyin dəyərini bilmək, onu Allahın qoyduğu ölçü ilə qiymətləndirməkdən asılıdır. Həqiqi dəyəri müəyyənləşdirmək insanın deyil, Yaradıcıya məxsusdur. İnsan öz mühakiməsi ilə bir şeyə qiymət biçəndə, əslində, ilahi iradəyə müdaxilə etmiş olur. Məsələn, bəzən bir insanın ölümü bütün bəşəriyyətin ölümü qədər təsirli ola bilər, lakin biz bu münasibəti tam qavraya bilmirik. Bu həqiqət bizim üçün sadəcə nəzəri bir məlumat olaraq qalır.

Ölüm və həyatın həqiqi mahiyyətini anlamaq, insanın öz mövqeyini və kainatdakı yerini dərk etməsi ilə bağlıdır. İnsanlar ölümü statuslarına görə dəyərləndirir, lakin ilahi təqdir bu cür hesablamaları aşır. Allahın dərgahında bir insanın həyatı və ölümü, onun dünyəvi mövqeyindən asılı olmayaraq əhəmiyyətlidir.

Bizi düşündürən bir başqa məqam da insanın öz dəyərini bilməməsidir. Hər bir insan, dəyərinin bilinmədiyindən şikayətlənir, haqsızlıq gördüyünü düşünür. Halbuki, insan öz dəyərini özü anlaya bilmədikcə, başqalarının onu dəyərləndirməsini gözləmək mənasızdır. İnsan öz varlığının həqiqətini anlamaq üçün "Mən kiməm?" sualına cavab tapmalıdır. Keçmişin peşmanlıqlarından və gələcəyin qayğılarından sıyrılaraq, yaşadığı anın fərqinə varmalıdır.

Qədr gecəsi, insanın öz dəyərini kəşf etdiyi bir andır. Hz. Peyğəmbər (sav) üçün bu gecə, ilahi kəlamın ona nazil olduğu və onun da bu dəvətə layiqincə cavab verdiyi bir zaman idi. O, bu gecənin mahiyyətini qavradı və bayramı yaşadı. Bizim üçün isə Qədr gecəsi, bu idrakın reallaşıb-reallaşmadığını müəyyənləşdirən bir imtahandır. İlahi kəlam nazil olub, lakin bizim ona qarşılığımız hələ də tam aydın deyil...