Səhabə Kimi İnanmaq Mümkündürmü?

Elmin Dəyərini Bilmək və Böyük Alimlərdən Öyrənmək

Alimlər, yer üzündəki işıq saçan çıraqlara bənzəyirlər. Hər bir böyük alim əslində bir dünyadır. Onları tanımaq, yollarımızı işıqlandırır, məqsədlərimizi daha dəqiq müəyyən etməyə kömək edir. Məsələn, Yəhya ibn Yəhya əl-Leysi buna gözəl nümunədir. O, Maliki məzhəbinin ən önəmli tələbələrindən sayılır və “Əndəlüsün ağıllısı” kimi tanınırdı. Yəhya elm dalınca Mədinəyə getmiş, orada topladığı bilikləri öz vətəninə apararaq şəhərlər arasında elm körpüsü qurmuşdu.

Onun elmə bağlılığı haqqında danışarkən, məşhur bir hadisə yada düşür: İmam Malik bir dəfə dərs vaxtı fil karvanı gəldiyini xəbər verib tələbələrini filə baxmağa göndərir. Hamı gedir, amma Yəhya dərsdən qalxmır. O, elm məclisini bir filə dəyişməyəcək qədər məqsədinə bağlı idi. Bu kiçik nümunə, bu gün telefon və internet kimi “balaca fillərin” bizi necə yayındıra bildiyini açıq şəkildə göstərir. Təəssüf ki, bu yayındırıcılar müsəlman cəmiyyətində son yüz ildə böyük boşluqlar yaradıb.

Səhabə Kimi İnanmaq Haqqında Üç Gerçək

Bu sualı aydınlaşdırmaq üçün əsas üç məqama toxunmaq istəyirik:

1. Səhabə dövrü geri qayıtmır: Həzrət Peyğəmbər (s.ə.s.) ilə eyni dövrdə yaşamaq bir dəfəlik qismət idi. Onu görmək, sözünü birbaşa eşitmək yalnız o dövrün insanlarına nəsib oldu.

2. Onları savabda keçmək mümkün deyil: Qiyamətə qədər gələcək müsəlmanlar nə qədər yaxşı iş görsə də, yol səhabələr tərəfindən açıldığı üçün onların savabı da kəsilməyəcək. Deməli, biz nə qədər çalışsaq da, bu xeyir zəncirində həmişə onların izi qalacaq.

3. Səhabə kimi inanmaq həm mümkündür, həm də şərtdir: Bu, yalnız bir xəyala bağlı ümid deyil, əslində imanımızın əsas şərtidir. Əgər səhabəni nümunə götürməsək, bizə göstərilən iman modelini başa düşməmiş olarıq. Bunun həm Quran, həm də hədislərlə möhkəm əsası var.

Qurani Dəlillər

• Bəqərə surəsi, 137-ci ayə: Allah buyurur ki, əgər başqaları da sizin kimi (səhabə kimi) iman edərsə, düz yoldadırlar.

• Tövbə surəsi, 100-cü ayə: Allah mühacirləri, ənsarları və onlara gözəl şəkildə tabe olanları xüsusi olaraq qeyd edir və onlardan razı olduğunu bildirir.

Nəbəvi Dəlillər

• 73 firqə hədisi: Peyğəmbərimiz (s.ə.s.) ümmətin 73 firqəyə bölünəcəyini deyib. Xilas olan qrupun kim olduğu soruşulanda isə cavabı bu olub: “Mənim və səhabəmin yolu ilə gedənlər.”

Tövbə Surəsindəki Üç Sinif İnsan və Xüsusiyyətləri

Mühacirlər: İmanları üçün Məkkəni tərk edib Mədinəyə köçənlər. Tövbə surəsinin 20-ci ayəsi onları Allah yolunda mallarını və canlarını ortaya qoyan, dərəcə baxımından üstün insanlar kimi tanıdır. Həqiqi mühacir isə addımlarını yalnız Allah üçün atan insandır. Ümmü Qays nümunəsi də göstərir ki, niyyət saf olmalıdır.

Ənsarlar: Onlar Mədinədə yerli idilər, hicrət edən müsəlmanları sevə-sevə qəbul etdilər. Həşr surəsinin 9-cu ayəsi onların fədakarlıq ruhunu açıq şəkildə təsvir edir: özləri ehtiyac içində olsa da, gələnləri özlərinə üstün tuturdular.

İhsanla tabe olanlar: Səhabələrdən sonra gələn və onları nümunə götürən nəsillərdir. Həşr surəsinin 10-cu ayəsi onların qəlblərində iman edənlərə qarşı heç bir kin saxlamadıqlarını bildirir. Abdullah ibn Səlamın nümunəsi də bunu sübut edir: o, heç bir möminə qarşı kin saxlamadığı üçün cənnətlə müjdələnib. Bugünkü kin və nifrət dolu münasibətlər isə bu ihsan anlayışından uzaq olduğumuzu göstərir.

İhsan Üzərə Tabe Olmağın Beş Əsas Mənası

1. Səhabəni sevərək tabe olmaq. Bu sevgi zəncirinin içində Allah sevgisi, Peyğəmbər sevgisi, səhabə sevgisi və bir-birimizə sevgi var. Ən əsası da, bir-birini sevməyən bir ümmət bütöv ola bilməz.
2. Onları həyat üçün meyar kimi qəbul etmək. Yaşayış tərzimizdə onların prinsiplərini əsas götürmək.
3. Adları çəkiləndə hörmətlə yad etmək. "Radıyallahu anhu" demək sadə bir söz deyil, əslində bir dua, bir minnətdarlıqdır.
4. Onları dərindən anlamaq. Onların həyatını, davranışını, iman dərinliyini öyrənmək şərtdir.
5. Öz düşüncələrimizi müdafiə üçün səhabəni alət etməmək. Əksinə, onların həyatından dərs alaraq fikirlərimizi formalaşdırmaq əsas olmalıdır.

Tövbə Surəsi 100-cü Ayədən Çıxan Beş Mesaj

• Səhabələr bizə insanın haralara qədər yüksələ biləcəyini göstərir.

• Ən böyük hədəfimiz onların yolu ilə getməkdir.

• Hər cür çətinlikdə ümid qaynağıdırlar.

• Necə düz yolda qalmaq lazım olduğunu öyrədirlər.

• Özümüzü daim onlarınla müqayisə edərək yolumuzu yoxlamalıyıq.

İman Dərkinə Aid Bir Neçə Vacib Nüans

• Bəqərə surəsi 93-cü ayə: İsrail oğullarının qəlblərinə buzağı sevgisi “içirildi” deyilir. Bu da göstərir ki, həqiqi sevgi qəlbi tam əhatə etməlidir.

• Mövlana deyir: Səhabələr Quranı “dişləri ilə yemişdilər”, yəni tam mənası ilə daxillərinə hopdurmuşdular. İndiki nəsil isə çox vaxt sadəcə “çeynəyir”.

• İbn Xaldun vurğulayır: Səhabələr üçün Quran “var olmaq və ya olmamaq” məsələsi idi. Hər ayəni özlərinə nazil olubmuş kimi qəbul edib dərhal əməl edirdilər.

Ümid İşığı

Bütün bu çətinliklərə baxmayaraq, Peyğəmbərimiz (s.ə.s.) buyurub ki, bir gün gələcək, insanlar Onu görmədiyi halda Ona iman edəcəklər. Bu iman səhabələri belə təəccübləndirəcək qədər güclü olacaq. Ümid edirik ki, biz də o sinifdən olarıq.