Peyğəmbərimizin Qızlarının Evlilikləri və Miladi VI Əsr Ərəb Evlilik Adətləri

Miladi VI əsrdə, yəni İslamın gəldiyi dövrdə ərəb cəmiyyətində evlilik ənənələrini nəzərə almadan o dövrün evlilik hadisələrini anlamaq çox çətindir. Bugünkü düşüncə tərzi ilə baxanda bir çox nüanslar insana qəribə gəlir, amma o vaxtkı cəmiyyətin adət-ənənələri bunları tam normal qarşılayırdı.

Dövrün Evlilik Ənənələri

• Evlilik yaşı və həddi-büluğ: O dövrdə qızlar büluğa çatan kimi ərə verilirdi. Bu, adi və yayğın bir hal idi.

• Beşik kertməsi: Hətta uşaqlar hələ doğulmamışdan əvvəl belə valideynlər bir-birilərinə söz verib uşaqlarını nişanlayırdılar. Bu cür erkən razılaşmalar geniş yayılmışdı.

• Yaş fərqi: O vaxt qadınla kişi arasında yaş fərqinə çox da önəm verilmirdi. Bəzən qadın böyük, bəzən kişi böyük olurdu. Məsələn, Peyğəmbərimiz (s.ə.s) 25 yaşında ikən Hz. Xədicə ilə evləndi, Hz. Xədicə isə o zaman 40 yaşında idi. Başqa bir misal, Peyğəmbərimiz Sevdə anamızla evləndikdə Sevdə ondan təxminən 10 yaş böyük idi. Əshabdan Ümmü Eymən ilə Zeyd bin Harisə arasında da yaş fərqi var idi — Ümmü Eymən Zeyddən böyük idi.

• Çox evlilik və boşanma: Həm kişilər, həm də qadınlar bir neçə dəfə evlənir, boşanır və yenidən ailə qururdular. Bu cəmiyyət üçün yadırğanacaq bir hal deyildi. Məsələn, bir qadının 5-6 dəfə boşanıb yenidən ailə qurmasına belə rast gəlinirdi. Kişilər üçün də çoxarvadlılıq adi idi. İslam gəlişindən sonra bu, dörd qadınla məhdudlaşdırıldı və bu da o dövr ərəbləri üçün əslində yeni bir qayda idi.

• Mehir: Peyğəmbərimiz qızlarını ərə verəndə təxminən 450-500 dirhəm mehir alardı. Bugünkü pulla desək, bu məbləğ orta hesabla 50 qoyun dəyərində ola bilər. Bu miqdar məcburi deyil, amma Peyğəmbərimizə bənzəmək məqsədi ilə bu miqdarda mehir vermək savab sayıla bilər.

Peyğəmbərimizin Dörd Qızının Evliliyi

Hz. Peyğəmbərin Hz. Xədicədən dörd qızı olmuşdur: Zeynəb, Rüqeyyə, Ümmü Gülsüm və Fatimə. Hər dördünü də həyatda ikən evləndirmişdir.

• Hz. Zeynəb: Peyğəmbərimizin ən böyük qızı idi. Peyğəmbərliyindən əvvəl, təxminən 9-11 yaşlarında ikən xalası Halə binti Huveylidin oğlu, Məkkənin tanınmış tacirlərindən Əbu’l-As ibn Rabi ilə evləndi. Əbu’l-As əvvəlcə müsəlman olmamış, hətta Bədir döyüşündə müşrik ordusunda iştirak etmişdi. Zeynəb anamız ərinin əsirlikdən azad olunması üçün boyunbağını göndərmişdi. Sonradan Əbu’l-As müsəlman oldu.

• Hz. Rüqeyyə və Hz. Ümmü Gülsüm: Bu iki bacı əvvəlcə Peyğəmbərimizin əmisi Əbu Ləhəbin oğulları ilə nişanlanmışdı. Amma Təbbət surəsi nazil olanda Əbu Ləhəb və həyat yoldaşı Ümmü Cəmil buna dözməyib nişanları pozdurdular. Rüqeyyə anamız nişanı pozulduqdan sonra 12-13 yaşlarında Hz. Osmanla evləndi və ilk müsəlmanlarla birlikdə Həbəşistana hicrət etdi. Oradan qayıdıb Mədinəyə gəldikdən sonra Bədir döyüşündən sonra xəstələnib vəfat etdi. Rüqeyyənin vəfatından sonra Hz. Osman Ümmü Gülsüm ilə evləndi. O vaxt Ümmü Gülsümün yaşı təxminən 21-22 idi ki, bu da o dövr üçün artıq bir qədər yetkin yaş sayılırdı. Hz. Osman bu səbəbdən "Zinnureyn" (İki Nur Sahibi) ləqəbini aldı.

• Hz. Fatimə: Təxminən 18-19 yaşlarında Hz. Əli ilə evləndi. Hz. Əli ondan 5 yaş böyük idi. Bu nikah hicrətin ikinci ilində baş tutdu.

Ögəy Qızlarına Davranışı

Peyğəmbərimiz (s.ə.s) öz doğma qızlarına necə ata olmuşdusa, ögəy qızlarına da eyni şəfqət və diqqətlə yanaşmışdı. Onların da evliliyini şəxsən özü təşkil edirdi. Hz. Xədicənin əvvəlki ailəsindən olan qızı Hind binti Atiki yaşı çatanda Sayf ibn Ümeyyə ilə evləndirdi. Bu nəslə "Bənu Tahirə" deyilirdi. Həmçinin Ümmü Sələmə anamızın qızı Zeynəb binti Əbu Sələməni Abdullah ibn Zəma ilə, Həbibə anamızın qızı Həbibə binti Ümmü Həbibəni isə Urvə ibn Məsudun oğlu Davud bin Urvə ilə evləndirdi.

Bu nümunələr Peyğəmbərimizin (s.ə.s) fədakar və şəfqətli ata obrazını göstərir. O, doğma-ögəy fərqi qoymadan hamısını eyni məhəbbətlə böyütmüş, evləndirmişdir. Bu mirasdan dərs alıb öz ailə həyatımıza da bu prinsipləri tətbiq etmək bizlər üçün də mühümdür.