Qiyamət: Üç Müxtəlif Tərəfi ilə Aləmin Sonu

Qiyamət anlayışı həm Qurani-Kərimdə, həm də hədislərdə mərkəzi yer tutur və adətən bütün kainatın sonu ilə əlaqələndirilir. Amma qaynaqlara baxanda görünür ki, qiyamət dedikdə təkcə böyük qopma yox, üç fərqli səviyyədə bir dağıntı nəzərdə tutulur: fərdi qiyamət, ictimai qiyamət və kosmik (və ya kəvni) qiyamət.

Fərdi Qiyamət – Bu, insanın ölümüdür. Bir insan dünyadan köçəndə, əslində onun qiyaməti qopmuş hesab olunur.

İctimai Qiyamət – Buna bəzən cəmiyyətin qiyaməti də deyilir. Peyğəmbərimizin (s.ə.s) buyurduğu kimi, əgər bir cəmiyyətdə işlər əhlinə tapşırılmırsa, əmanətə riayət unudulursa, ədalət və ləyaqət tapdanırsa, artıq orada qiyamətə bənzər qarışıqlıqlar və fəlakətlər baş qaldırır.

Kosmik (Kəvni) Qiyamət – Əsl qiyamət dediyimiz böyük qopma isə bütün kainatın yox olması ilə gerçəkləşəcək. Qurani-Kərim bu kosmik qiyaməti müxtəlif adlarla və təsirli səhnələrlə təsvir edir.

Quranda Kosmik Qiyamət Üçün İstifadə Edilən Adlar: Quranda ən çox işlədilən ifadələrdən biri “Əs-Saaə” sözüdür. Təxminən 48 yerdə “Əs-Saaə” deyildikdə, məhz kainatın sonu nəzərdə tutulur. Bundan əlavə, “əl-Ğaşiyə”, “əl-Haqqa”, “əl-Qariə”, “Ammətül-Kübra”, “əl-Vaqiə”, “ər-Racifə”, “ər-Radifə”, “Uqba” kimi bir çox başqa adlarla da qiyamət və ondan sonrakı vəziyyətlər təsvir olunur.

Dəhşətli Səhnələr: Quranda qiyamət günü ilə bağlı verilən təsvirlər insanı silkələyən bir həqiqəti xatırladır. Orada insanın, heyvanların və bütün mövcudatın necə dəhşətli bir dəyişiklik yaşayacağı detallı şəkildə izah olunur.

• İnsanlara Təsiri: O gün o qədər böyük bir qorxu yaşanacaq ki, uşaqların saçları ağaracaq, insanlar yaşlanacaq, hər kəs dəhşət içində oraya-buraya qaçacaq, gözlər bərələcək, sığınacaq yer tapılmayacaq. Quranda Muzzəmmil surəsi 17-ci ayə, Qariə və Qiyamət surələrinin ayələri bu məqamlara toxunur. İnsanlar sanki havada uçuşan kəpənəklər kimi dağılacaqlar.

• Dağların Halı: Quranda dağlara xüsusi yer ayrılıb. O gün dağlar şiddətli sarsıntı ilə bir-birinə dəyəcək, toz-dumana dönəcək, rəngarəng yun kimi ətrafa səpələnəcək. Bəzən də qum təpələri kimi axıb gedəcəkləri bildirilir. (Haqqa, Taha, Qariə, Müddəssir, Nəml surələrində)

• Dənizlərin Dəyişməsi: O gün dənizlər də sakit qalmayacaq. Onlar bir-birinə qatılacaq, coşacaq və qaynadılacaq. (İnfitar, Təkvir surələri)

• Göy və Ulduzların Aqibəti: Yer üzü ilə yanaşı, göy, günəş, ay və ulduzlar da qiyamətin təsirindən kənarda qalmayacaq. Göy yarılıb, qızarmış yağ kimi qırmızı bir gül halını alacaq, ulduzlar tökülüb sönəcək, günəş bükülüb qaralacaq, ay tutulacaq və günəşlə birləşəcək. (Rəhman 37, Məaric 8, İnfitar 1-2, Təkvir və Qiyamət surələri)

Qiyamət Səhnələrinin Məqsədi: Quranda bu səhnələrin bu qədər aydın təsvir olunmasının əsas məqsədi odur ki, insan heç vaxt unutmamalıdır – bir gün bu dünya bitəcək, arxasında əbədi bir həyat başlayacaq. Bu təsvirlər bizə xəbərdarlıq edir ki, əsl həyat üçün indidən hazırlaşaq, dünya nemətlərini deyil, əbədi həyatımızı əsas sayaq.